Omgevingswet

De Omgevingswet is een aangenomen, maar nog niet ingegane Nederlandse wet, die een verregaande vereenvoudiging van het stelsel van wetgeving voor de ontwikkeling en het beheer van de leefomgeving (omgevingsrecht) beoogt. Tientallen wetten en honderden regels worden gebundeld in één nieuwe wet. De wet betekent een aanzienlijke inhoudelijke reductie van regels op het terrein van water, lucht, bodem, natuur, infrastructuur, gebouwen en cultureel erfgoed.

Onderdeel is het digitaal stelsel Omgevingswet (DSO), met als doel onder meer het beschikbaar stellen van informatie over de fysieke leefomgeving. Het wordt de opvolger van het digitale Omgevingsloket.

De inwerkingtreding van de Omgevingswet is verschillende malen uitgesteld. In 2020 werd de geplande datum vanwege de coronacrisis uitgesteld naar 1 januari 2022. De beoogde invoering van de Omgevingswet is nu gepland op 1 januari 2023.

De Omgevingswet treedt (naar verwachting) in werking op 1 januari 2023. In de Omgevingswet worden wet- en regelgeving voor de fysieke leefomgeving gebundeld en gemoderniseerd met het doel om te komen tot eenvoudigere en toegankelijkere regels voor iedereen. Het motto ‘ruimte voor ontwikkeling, waarborgen voor kwaliteit’ vormt de essentie van de Omgevingswet. De Omgevingswet staat voor een goede balans tussen het benutten en beschermen van de fysieke leefomgeving (fysiek en sociaal) en een andere manier van werken.

Voor de gemeente Urk is het belangrijk om de organisatie, het bestuur en het management op de invoering van de Omgevingswet voor te bereiden. De Omgevingswet gaat namelijk invloed uitoefenen op de dienstverlening, processen en werkwijzen in de organisatie. De Omgevingswet vraagt overheden om informatie digitaal te ontsluiten. Dat vergt veel inspanningen van de gemeenten. Zo moeten alle juridische regels straks digitaal beschikbaar zijn. Het digitaal stelsel Omgevingswet (DSO) integreert data en regels in een stelsel van voorzieningen. In het Omgevingsloket kan een initiatiefnemer met een klik op een gebiedskaart snel zien wat wel en niet is toegestaan in de directe leefomgeving.

De wet kent een overgangstermijn tot 2029. Hoe Urk aan de slag gaat met de voorbereidingen voor de wet en wat de Omgevingswet aan werkzaamheden vraagt is beschreven in het implementatieplan Omgevingswet. Het implementatieplan is in november 2019 vastgesteld door het college van B&W. Het implementatietraject Omgevingswet is een traject dat nagenoeg de hele gemeentelijke organisatie raakt. Alle werkpakketten lopen parallel aan elkaar en leiden gezamenlijk tot de invoering van de Omgevingswet. De Omgevingswet vraagt om een andere manier van werken. Het kost tijd om deze ‘omslag’ voor bestuur en organisatie te bewerkstelligen. Door nu te starten met de voorbereidingen, zal de impact op de organisatie bij inwerkingtreding van de Omgevingswet minder groot zijn.

De Omgevingswet komt als nieuw wetstelsel op ons af. We zijn als gemeente al goed op weg en werken deels al in de geest van de Omgevingswet. Toch beseffen we dat er een grote opgave ligt voor onze organisatie. Daarom willen we ons goed voorbereiden op de invoering van de Omgevingswet. Dit gaan we doen door de implementatie van de wet op te pakken en dit traject samen met de samenleving en belanghebbenden (andere overheden, ketenpartners etc.) te doorlopen. Kortom, onze ambitie is om een actieve houding te hanteren en niet af te wachten.

Bij het inrichten van de Omgevingswet in de ambtelijke organisatie willen we niet alles dichtregelen, maar ruimte overlaten voor initiatieven uit de samenleving. Onze ambitie in de beleidsvoering ligt daarom in het meegeven van de kaders die door burgers en bedrijven nader ingekleurd kunnen worden. De gemeenteraad blijft als orgaan de verantwoordelijkheid dragen. Belangrijk onderdeel van de implementatie vinden we de cultuuromslag: houding en gedrag van ‘nee, tenzij...’ naar ‘ja, mits...’ Dit willen we verder doorvoeren in de organisatie, het bestuur en de politiek.

De implementatie van de Omgevingswet is een forse opgave die de gehele gemeentelijke organisatie raakt. Er wordt gewerkt aan een aantal hoofddoelen:

1. Feitelijke invoering van de Omgevingswet waarbij de verbeterdoelen van de wet het uitgangspunt zijn;
2. Optimalisatie van dienstverlening aan inwoners/initiatiefnemers;
3. Cultuurverandering binnen de organisatie die nodig is om de Omgevingswet straks goed uit te kunnen voeren.

Het werk is verdeeld in een aantal werkpakketten, die aansluiten bij de verandering die nodig is. De werkpakketten zijn:

Het implementatieplan Omgevingswet beschrijft het overzicht van alle werkpakketten (reeds lopende en toekomstige activiteiten) voor de implementatie van de wet. Het implementatieplan is een dynamisch document. ‘We bouwen aan de brug, terwijl we er op lopen’. Al werkende zullen we keuzes moeten maken en het plan actualiseren.

De Omgevingswet is gericht op de fysieke leefomgeving en de activiteiten die gevolgen hebben of kunnen hebben voor de fysieke leefomgeving. Het begrip van de fysieke leefomgeving omvat onder meer bouwwerken, infrastructuur, water, bodem, lucht, landschappen, natuur en cultureel erfgoed. Zowel overheden, als burgers en bedrijven, voeren activiteiten uit die van invloed zijn op de fysieke leefomgeving of die de fysieke leefomgeving wijzigen. Hierbij is er vaak sprake van belangentegenstellingen die aanleiding vormden voor het stellen van regels over activiteiten in de fysieke leefomgeving. De Omgevingswet gaat uit van vertrouwen, waarbij er snel en doeltreffend door overheden kan worden opgetreden indien dat nodig is. De onderscheiden belangen in de fysieke leefomgeving, zoals infrastructuur, water, milieu, natuur en cultureel erfgoed, dienen voor een goede afweging zichtbaar te blijven.

De gemeente Urk heeft nog iets minder dan een jaar de tijd om zich voor te bereiden op de inwerkingtreding van de Omgevingswet. Er wordt door het kernteam Omgevingswet hard gewerkt aan de realisatie van het implementatieplan Omgevingswet. De VNG heeft een lijst gepubliceerd met minimale acties die de gemeenten moeten uitvoeren om op 1 januari 2023 klaar te staan voor de inwerkingtreding van de wet. De gemeente Urk gebruikt deze lijst met ‘minimale acties Omgevingswet’ als leidraad opdat zij de basisvereisten voor de Omgevingswet tijdig op orde heeft. Aangezien de gemeente Urk relatief laat is gestart met de voorbereidingen voor de implementatie van de Omgevingswet houden wij ons aan de lijst met minimale vereisten. Eventuele ambities vanuit de gemeente voor de toekomst zijn dus vooralsnog niet ingecalculeerd en dit is gezien de beperkte capaciteit in de organisatie en de bestaande werkdruk ook niet realistisch om er extra bij te doen.

Om invulling te geven aan de thema’s en onderdelen is ook een Implementatieplan opgesteld. Hieronder is de voortgang van de projecten weergegeven naar de situatie eind boekjaar 2021.